Grupa nieznających się osób – pochodzących z miast, miasteczek i wsi z całej Polski – udowodniła, że ludziom jednak się chce! Chcą rozmawiać, chcą mieć wpływ na podejmowane decyzje, chcą być aktywnymi obywatelami i obywatelkami. Taką szansę dał nam pierwszy ogólnopolski panel obywatelski – jedyny panel w Europie na poziomie krajowym, który nie jest organizowany przez władze publiczne.
Jednak nam się chce
Młodzi i starsi, osoby, które musiały pokonać różne trudności – organizacyjne, logistyczne, rodzinne i zdrowotne – aby ostatecznie dotrzeć do Centrum Nauki Kopernik w Warszawie na pierwszy dzień panelu. Co ich skłoniło do przyjazdu? Odpowiadali, że to ciekawe, to ważne, bo chcą się dowiedzieć, bo lubią angażować się w sprawy publiczne. Nie znali się wcześniej. Siadając przy wspólnym stole uczą się od siebie nawzajem. Rozmawiają – mimo niejednokrotnie różnic w poglądach, mimo powszechnej obecnie ogromnej społecznej polaryzacji.
Jak przeciwdziałać problemowi ubóstwa energetycznego w Polsce? Jak wpłynąć na obniżenie kosztów energii i jak pomóc osobom, którym jest szczególnie trudno w tej sytuacji? Na te pytania nie ma prostych odpowiedzi! Pokusa polega na tym, że ktoś przyjdzie i powie, że ma proste rozwiązanie. Proszę Państwa, nie ma prostych rozwiązań – uprzedzał na inauguracji panelu Kuba Wygnański z Fundacji Stocznia (zobacz wideo).
Niezrażona trudnością tematu i nieznajomością metody, uczestnicząc w swego rodzaju społecznym eksperymencie, grupa ponad 100 osób – panelistów i panelistek oraz ekspertów i ekspertek – 22 i 23 października wspólnie pochyliła się nad zagadnieniem ubóstwa energetycznego, na które składają się kwestie niskich dochodów, wysokich kosztów energii i niskiej efektywności energetycznej budynków.
Okazało się, że wylosowana grupa panelistów i panelistek bardzo chętnie uczestniczyła w prelekcjach, pracy w grupach, w rozmowach, wymieniając się doświadczeniami. Odpytywała wspólnie ekspertów, chcąc zrozumieć stawiane przed nimi zagadnienia i pogłębić swoją wiedzę. Dzięki ich zaangażowaniu, udało się stworzyć wyjątkową atmosferę, która zbliżyła wszystkich do siebie – panelistów, moderatorów, ekspertów i organizatorów.
Polska w pigułce
W jaki sposób wylosowano panelistów i panelistki? Zainteresowanie udziałem w przedsięwzięciu wymagającym dwukrotnych, dwudniowych wizyt w Warszawie było (zgodnie z przewidywaniami) relatywnie niewielkie. Proces rekrutacji trwał łącznie ponad miesiąc. Temat rozmowy udało się przedstawić 67 tys. osób, spośród których 4273 osoby wyraziły zgodę na rozmowę o kosztach energii, a 221. – wstępną zgodę na udział w panelu. W efekcie zarówno ostateczna liczebność Panelu (udało się zrekrutować 96 osób, w tym 8 z naboru celowego), jak i struktura grupy uczestników panelu po zamknięciu rekrutacji pozostaje zbliżona do struktury populacji dorosłych mieszkańców Polski.
Nie ma prostych rozwiązań
Może będziecie opowiadać wnukom, że uczestniczyliście w pierwszym ogólnopolskim panelu obywatelskim – powitał uczestników na inauguracji Kuba Wygnański z Fundacji Stocznia. Ubóstwo energetyczne jest problemem, który jest niemożliwy do rozwiązania, jeżeli będziemy osobno podejmować decyzje. To jest tego rodzaju sytuacja, która wymaga współpracy nas wszystkich i zrozumienia bardzo różnych perspektyw – wtórował prezesowi Stoczni Robert Firmhofer gospodarz pierwszego dnia panelu, dyrektor Centrum Nauki Kopernik – Partnera głównego projektu.
Dziennikarze pytali: czy to się uda? Tak wierzymy, że to ma sens, że się uda – tak jak się udaje w innych krajach. To eksperyment demokratyczny, społeczny. Dużą rolę odgrywają w nim media, bowiem niezwykle ważne jest, aby proces przebił się do decydentów przyszłych i obecnych. Konieczne jest, aby na problem spojrzeć kompleksowo, z różnych stron, bo jest bardzo złożony, a jego rozwiązanie zależy od współpracy na wielu szczeblach, wielu instytucji – przekonywał organizator panelu.
Fundacja Stocznia, wzorując się na wcześniej organizowanych tego typu przedsięwzięciach na świecie, opracowała metodę i narzędzia ogólnopolskiego panelu obywatelskiego. Jednym z istotnych elementów procesu jest zdobycie wiedzy o problemie przez osoby uczestniczące w nim. Dlatego wokół problemu zebrano grupę ekspertów, a pierwszy weekend panelu poświęcono edukacji. Nie ma dziś ważniejszego tematu niż kryzys energetyczny, w który wchodzimy. Ceny energii są czynnikiem doprowadzającym do narastania nierówności w naszym społeczeństwie – przekonywali specjaliści. W Polsce nikt przez ostatnie lata tym tematem się nie zajmował. Celem było – “ma być tanio”. Nie podejmowaliśmy inwestycji, zapomnieliśmy o efektywności energetycznej – wyjaśniali źródła problemu.
Jednak panel ma służyć nie negacji i narzekaniu, a wypracowaniu rekomendacji, bowiem każdy musi mieć możliwość ogrzania domu – każdemu trzeba zapewnić prawo do energii. Dlatego tak ważne jest skupienie się podczas procesu na myśleniu długoterminowym, o przyszłych sezonach, aby w kolejnych zimach ludzie mieli dostęp do tanich i dobrych źródeł energii. Zobacz prezentacje i nagrania wystąpień ekspertów i ekspertek.
Wspólnota wokół problemu
To dla nas zaszczyt, że zgodziliście się zostać Panelistami i Panelistkami pierwszego ogólnopolskiego panelu obywatelskiego – pożegnał uczestników i uczestniczki przed ich powrotem do swoich domów Kuba Wygnański. Liczymy na to, że spotkamy się ponownie za dwa tygodnie. Czujemy dużo wspólnoty wokół problemu. Jesteśmy w tym razem. Dziękujemy za Państwa otwartość i energię!
Kryzys nie skończy się wiosną, eksperci nie mają wątpliwości, że kolejna zima nie będzie wiele łatwiejsza. Więc dobrze uzbroić się w przemyślane propozycje rozwiązań. Jeszcze lepiej byłoby z tych rozwiązań skorzystać – napisał w swoim felietonie Edwin Bendyk, prezes Fundacji Batorego. Dlatego już za kilkanaście dni (5 i 6 listopada) grupa panelistów i panelistek spotka się ponownie. Po weekendzie edukacyjnym, naszpikowanym mnóstwem danych, informacji i perspektyw, teraz przyjdzie czas na dyskusje, deliberacje, ocenę i generowanie rozwiązań. “Werdykt” zostanie wydany już 16 listopada, podczas głosowania nad wypracowaną wspólnie listą rekomendacji systemowych rozwiązań.